Vitomil Zupan (1914–1987) jedan je od najvećih slovenačkih dvadesetovekovnih pisaca. Mešavina je, meni, Borislava Pekića i Čarlsa Bukovskog (ili H. Milera): Zupan je filozof, erudita, suvog humora, složenog toka misli i majstorske prozne orkestracije, a istovremeno i pornograf, uličar, diletant, u podjednakoj meri destruktivan i prema drugima i prema sebi. Sa osamnaest godina je Zupan u igri ruskog ruleta ustrelio prijatelja u glavu. Slučaj je okarakterisan kao nesrećan slučaj, ali Zupana više nije htela da primi nijedna gimnazija u Jugoslaviji, zbog čega je narednu deceniju proveo kao slepi putnik, a potom i mornar na brodu engleske mornarice, kao instruktor skijanja u Bosni, te kao prizefight bokser. Nakon Drugog svetskog rata, 1947, dobija Prešernovu nagradu, najveće slovenačko kulturno priznanje, za roman ROJSTVO V NEVIHTI (ROĐENJE U OLUJI). Zupan je međutim, uprkos dobroj reputaciji koju ima sa komunističkim vlastima zarad svog učešća u Osvobodilnoj fronti (slovenačka varijanta NOB), anarhista i nekonformista do kraja. Prepričavaju se njegova opijanja i igranja na Prešernovom trgu u Ljubljani. O socijalisitčkim narodnim herojima, bivšim saborcima, širi kritike i viceve, pa tako Lidiju Šentjurc, ministartku u SR Slovenije, naziva Sifilidija, aludirajući na koji način (po njemu) ova dolazi do visokih položaja. Nekoliko partnerki govori o njegovim sadističkim seksualnim sklonostima; jedna bivša partnerka navodno je sebi oduzela život zbog njega.

Godine 1948, nekoliko meseci nakon dobijanja najveće književne nagrade, mrtav pijan Zupan zajedno za društvom usred noći zove jednog prijatelja u državnoj administraciji i zavitlava ga da je na švajcarskom radiju čuo da su Sovjeti izvršili invaziju na zemlju i da je Tito već pobegao. Prijatelj je pogrešno pomislio da niko ne bi toliko nenormalan da izmisli nešto poput ovog i tokom iste noći ovu vest prenosi dalje. Ona stiže čak do Miroslava Krleže, kao i Josipa Vidmara, predsednika Predsedništva SR Slovenije; obojica zbog imanentne ruske invazije prekidaju svoje odmore. Sledeće jutro Vitomila Zupana budi glavobolja od mamurluka i nekoliko cevi uperenih u njegovo čelo. Nakon hapšenja i brzog suđenja, optužen je na 18 godina zatvora. Tokom pretresa njegovog stana, navodno je pronađena gomila pornografskih fotografija, koje je sam Zupan uslikao, među njima i nekolicina sa dve ministarke.

Roman LEVITAN (1982) autofikcijsko je Zupanovo delo o godinama koje proveo u zatvoru, gde je podjednaku pažnju Zupan posvećivao učenju, od ostalih robijaša, njemu omiljene veštine obojanja vrata, i pisanju filozofskih traktakta na rolnama toaletnog papira. Obožavam početak romana i ovu mudrost: Čovjekove reakcije na samoga sebe u vezi sa svijetom vrlo su složene. Ista stvar, ista osobina, ista tjelesna posebnost — može nas uzdići na vrhunac življenja, ali i baciti na njegovo dno. Tako je to: jedan je nesretan jer je predebeo, drugi premršav, jedan je premalen, drugi previsok. Dugo sam bio uvjeren da imam nepristojno predug i predebeo organ. Ali onda sam čitao kako su stari Rimljani naređivali da ih koprivama šibaju po njemu samo da bi bio deblji. I tako se cijeloga života oslobađaš kompleksa. Miljenko Jergović je ovaj roman nazvao „jednom od kultnih knjiga pukerske i novovalne književnosti“. I Jergović i ja naročito volimo ovaj odlomak, u kojem Zupan govori o Isusu:

Nisam religiozan, ali taj mi je čovjek bio – kad sam sazreo i razmislio o stvarima – bez obzira na to je li uistinu živio ili nije – nekako bratski blizak. Da nisam bio razuzdan čovjek, huligan i svadljivac – volio bih biti kao on. Srednje me mogućnosti nisu zanimale.

Vitomil Zupan je sahranjen 1987. uz pratnju, po njegovom poslednjoj želji, marijači benda.